Η Τεχνητή Νοημοσύνη κατακτά Νόμπελ
Του ‘Εραστου Φίλου, MSc, MA, PhD
Πολλοί από αυτούς που παρατηρούν τις εξελίξεις στη τεχνολογία προειδοποιούν για την απειλή που θέτει η τεχνητή νοημοσύνη στην ανθρώπινη δημιουργικότητα: Μηχανές που μπορούν να γράφουν και να μιλούν όπως εμείς, να ζωγραφίζουν όπως εμείς, να μας νικούν στο σκάκι κ.λπ. Κάποιοι λένε πως ήρθε η ώρα της να κατακτήσει και την επιστήμη. Απ’ ότι φαίνεται από την απονομή των φετινών βραβείων Νόμπελ στη φυσική και στη χημεία η τεχνητή νοημοσύνη ήλθε να καταλάβει και τον τομέα της επιστήμης. Έτσι που το EuroNews αναγκάστηκε να σχολιάσει:
Η τεχνητή νοημοσύνη ανέβηκε στα υψηλότερα κλιμάκια των επιστημονικών επιτευγμάτων αυτή την εβδομάδα, στο πλαίσιο των βραβείων Νόμπελ Φυσικής και Χημείας [1].
Στη φυσική το βραβείο απονεμήθηκε φέτος σε δύο επιστήμονες που βοήθησαν «τους υπολογιστές να μάθουν» πιο καλά, δηλαδή με τρόπο που χρησιμοποιεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Οι Τζον Χόπφιλντ και Τζέφρι Χίντον μοιράστηκαν το Νόμπελ φυσικής για τις πρωτοποριακές τους ανακαλύψεις στη μηχανική μάθηση και τα νευρωνικά δίκτυα. Η τεχνητή νοημοσύνη αρχικά ήταν εμπνευσμένη από τη δομή του εγκεφάλου. Σε ένα τεχνητό νευρωνικό δίκτυο, οι νευρώνες του εγκεφάλου αντιπροσωπεύονται από κόμβους που έχουν διαφορετικές τιμές. Αυτοί οι κόμβοι επηρεάζουν ο ένας τον άλλον μέσω συνδέσεων που μπορούν να παρομοιαστούν με συνάψεις και οι οποίες μπορούν να γίνουν ισχυρότερες ή πιο αδύναμες. Το δίκτυο εκπαιδεύεται, για παράδειγμα, να αναπτύσσει ισχυρότερες συνδέσεις μεταξύ κόμβων ταυτόχρονα με τις υψηλές τιμές. Ο Hopfield, καθηγητής στο Πρίνστον, εισήγαγε το ομώνυμο δίκτυο το οποίο επιτρέπει τη σύνδεση μεταξύ δεδομένων, ώστε να αναγνωρίζονται μοτίβα. Ο Hinton, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Τορόντο, ανέπτυξε την μηχανή Μπόλτσμαν που χρησιμοποιεί τεχνικές από τη στατιστική φυσική για την αναγνώριση και την ανάλυση μοτίβων.
Στη χημεία το βραβείο Νόμπελ απονεμήθηκε σε τρεις ερευνητές, τον Αμερικανό Ντέιβιντ Μπέικερ που κατάφερε να σχεδιάσει από το μηδέν πρωτεΐνες, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε φαρμακευτικές αγωγές, και στους δύο Βρετανούς Ντέμη Χασάμπη (Κύπριο στην καταγωγή) και Τζον Τζάμπερ που ανέπτυξαν το AlphaFold2, ένα μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης που έλυσε το πρόβλημα της πρόβλεψης της δομής των πρωτεϊνών, μια πρόκληση που βασάνιζε τους επιστήμονες για δεκαετίες. Η εργασία τους ανοίγει νέες προοπτικές για την κατανόηση ασθενειών και την ανάπτυξη φαρμάκων.
Ο επιστήμονας τεχνητής νοημοσύνης Robert J. Marks βλέπει όρια στη τεχνητή νοημοσύνη, επειδή εκείνη στερείται κατανόησης και δεν έχει αυτό που κοινώς ονομάζεται «συνείδηση», αλλά κάποιοι θεωρούν ότι όντως έχει «συνείδηση» και στη συνέχεια απογοητεύονται. Μια παρόμοια κριτική εκφράζει ο απολογητής και φιλόσοφος J. P. Moreland ο οποίος ανησυχεί ότι πολλοί άνθρωποι θα χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο την τεχνητή νοημοσύνη ως αντικαταστάτη κάθε «πραγματικού».
Σχετικά με την επίδραση της τεχνητής νοημοσύνης στη χρήση της Βίβλου, ο τεχνολόγος και θεολόγος Άνταμ Γκρέιμπερ επισημαίνει κάποιους κινδύνους αλλοίωσης των Γραφών από εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης, και προειδοποιεί θεολόγους και εκκλησιαστικούς ιθύνοντες ότι αν δεν τεθούν κριτήρια ορθότητας για τη χρήση ηλεκτρονικών κειμένων από τέτοια συστήματα, τα περιεχόμενο της πίστης μας κινδυνεύει να αλλοιωθεί. Γράφει:
Εάν δεν σκεφτούμε προληπτικά για τα GPT της Βίβλου που κατασκευάζονται σήμερα, θα καρπωθούμε τις συνέπειές τους στο μέλλον. Αλλά, αν είμαστε ευσυνείδητοι ως προς τον τρόπο που τα σχεδιάζουμε, οι ευκαιρίες είναι απίστευτες. Τα καλύτερα σχεδιασμένα GPT της Βίβλου μπορεί να κάνουν αυτό που κάνει η ίδια η Βίβλος: να ενθαρρύνουν και να επιτρέψουν στους χριστιανούς να συνδεθούν με τον Θεό με τρόπους που τους μεταμορφώνουν και τους εξοπλίζουν για αποστολή [2].
Ο πόλεμος στην Ουκρανία δείχνει πως η τεχνητή νοημοσύνη που είναι ενσωματωμένη στην τεχνολογία οπλικών συστημάτων, μπορεί να οδηγεί σε πόλεμο ανάμεσα σε αυτόνομα μηχανήματα, δηλαδή ρομπότ και ντρόουν να πολεμούν μεταξύ τους, αλλά στο τέλος σκοτώνονται άνθρωποι.
Απ’ ότι δείχνουν όλες αυτές οι εξελίξεις, η τεχνητή νοημοσύνη είναι μια τεχνολογία που εξελίσσεται και τελειοποιείται, ικανή να αντικαταστήσει σε πολλούς τομείς τον άνθρωπο, αποτελώντας ταυτόχρονα βοήθημα και εργαλείο στα χέρια του. Δεν παύει όμως να είναι ένα ανθρώπινο κατασκεύασμα, με ατέλειες και αδυναμίες, επειδή το δημιούργημα δεν αντικαθιστά το δημιουργό του. Γι’ αυτό το λόγο ο προφήτης Ησαΐας, στο κεφάλαιο 44 του ομώνυμου βιβλίου του, γράφει πως είναι μωρία ο άνθρωπος να προσκυνάει το δημιούργημά του αποδίδοντάς του μάλιστα θεϊκές ιδιότητες.
Έτσι και με την τεχνητή νοημοσύνη. Μπορεί να είναι χρήσιμη, όπως αποδεικνύεται και από τις φετινές επιβραβεύσεις Νόμπελ, αλλά δεν είναι τίποτε παραπάνω. Τίποτε το πανίσχυρο, τίποτε το φοβερό. Μπορεί να αναδεικνύεται ως ο θεός του 21ου αιώνα, αλλά με κανένα τρόπο δεν μπορεί να συγκριθεί με τον ζωντανό Θεό!
[1] Βλ. https://gr.euronews.com/next/
[2] Adam Graber, «Ρομποτικοί ‘Πατέρες της Εκκλησίας’ στην Επιμέλεια Νέων Κανόνων;», Αστήρ της Ανατολής, Ιούλιος-Αύγουστος 2023, σ. 119-122.