του κ . Αντ . Κουλούρη
Συνέχεια από το προηγούμενο
Β΄ Αρνητικά στοιχεία στην πορεία
Αναφέρθηκε ήδη , παρενθετικά , η ύπαρξι αρνητικών στοιχείων στην πορεία της Ευαγγελικής μαρτυρίας στον Ελληνικό χώρο . Μια μικρή σταχυολόγησι αυτών σ ‘ έναν , ούτως ειπείν , δεκάλογο αρνητικών εσωγενών παραγόντων ( δεν θα αναφερθώ σε εξωγενείς , κάποια νύξι των οποίων ήδη έγινε ). Ενώ , βέβαια , υπήρξαν και θετικοί παράγοντες που συνετέλεσαν – μάλιστα σε διαφόρους φάσεις – στη θεμελίωσι , ανάπτυξι και πρόοδο της Ελληνικής Ευαγγελικής Εκκλησίας , παράλληλα , δυστυχώς , υπήρξαν και άλλοι που προεκάλεσαν την ανάσχεσι , την επιβράδυνσι ή και πολύ συχνά την οπισθοχώρησι , ακόμη και τον μαρασμό κοινοτήτων μας μέσα σ ‘ ένα πλαίσιο ξηρού τυπικισμού .
( α ) Αι διαιρέσεις : Ένα κοινό γνώρισμα της Διαμαρτυρήσεως η διαίρεσι και διάσπασι , ο ατομικισμός , υπήρξαν από την αρχή πρόξενος μεγάλης ζημίας στο έργο . Ίσως αυτές αι διαιρέσεις υπήρξαν ο κυριώτερος αρνητικός παράγων . Ποικίλοι λόγοι – συχνά ασήμαντοι -, προσωπικές διενέξεις και αντιθέσεις προκάλεσαν προσωρινές ή και μόνιμες πληγές οχλήσεως . Ωρισμένες φορές υπήρξαν θεολογικές ή εκκλησιολογικές διαφορές που προκάλεσαν σχίσματα . Με ένα παράπονο ο Μιχαήλ Καλοποθάκης σ ‘ ένα πρακτικό , περίπου ένα χρόνο μετά την επίσημη συγκρότησι της Ελληνικής Ευαγγελικής Εκκλησίας ( από επτά πρόσωπα ως ήδη σημειώθηκε ) έγραφε : ” ο τάδε μας εγκατέλειψε . Έγινε. ” ( σημειώνεται κάποια άλλη Διαμαρτυρομένη απόχρωσι ). Ο Μιχαήλ Καλοποθάκης , από άλλα κείμενα , φαίνεται ότι διατήρησε αγαθές σχέσεις με τον αποχωρήσαντα αδελφό . Η ζημία όμως είχε γίνει . Για τον αδελφό αυτό γνωρίζουμε ότι συνέστησε στην Ελλάδα διάφορες ομάδες της ομολογίας που υιοθέτησε στην δεκαετία του 1870 και 1880, καμμιά όμως από τις οποίες δεν επέζησε . Ο ίδιος αργότερα θα εξέφραζε την πικρία του και την απογοήτευσί του ότι όλοι εκείνου τους οποίους ” εβάπτισε ” αποδείχθηκαν υποκριταί .
Δεν θα συνεχίσω την απαρίθμησι αναλόγων περιστατικών , που πάντως , ακόμη και στο πολύ πρόσφατο παρελθόν αλλά και σήμερα προκάλεσαν και προκαλούν προβλήματα και τον τραυματισμό πολλών αγνών αδελφών , κυρίως νέων μας , και που αποσπούν την προσοχή των οργάνων της Εκκλησίας , Πρεσβυτερίων , Συνόδων από το κύριο έργο τους στην προσπάθεια διευθετήσεως διαφορών και διενέξεων .
Θα πρέπει να σημειωθή ότι ενώ στο παρελθόν οι διενέξεις αυτές είχαν περισσότερο προσωπικό χαρακτήρα σήμερα παρουσιάζονται , εξωτερικά τουλάχιστον , με θεολογικό ή και εκκλησιολογικό χαρακτήρα και σαν αμφισβήτησι θεσπισμένων κανόνων , μάλιστα Ομολογιακού χαρακτήρος . Και στη μια και στην άλλη περίπτωσι η ζημία είναι μεγάλη . Αφάνταστα μεγάλη !
( β ) Το πνεύμα της απογοητεύσεως και αποθαρρύνσεως : Το στοιχείο αυτό πολύ συνδέεται με το προηγούμενο . Αι διαιρέσεις μας υπήρξαν πρόξενος του πνεύματος της αποθαρρύνσεως , ιδιαιτέρως πολλών νέων μας . Γενικώτερα το πνεύμα αυτό έρχεται ύπουλα , διαλυτικά , υπονομευτικά , στην εκκλησιαστική μας ζωή . Εκδηλώνεται με έλλειψι ενδιαφέροντος για τα πράγματα της κοινότητος . Το στοιχείο αυτό είναι συχνά συνυφασμένο με μια κάμψι του πνευματικού φρονήματος – πίσω από το οποίο συνήθως εμφολεύει κάποια κρυφή αμαρτία ή ηθικός συμβιβασμός . Η απογοήτευσι που εκδηλώνεται με χιλίους διαφορετικούς τρόπους έχει καταλυτικές και διαλυτικές συνέπειες . Εκφράζεται με αρνητική , συχνά , κριτική , όπου οι πάντες θεωρούνται υπεύθυνοι ή σφάλλοντες , εκτός βέβαια από τον εαυτό μας .
( γ ) Το κοσμικό φρόνημα – η εκκοσμίκευσι : Τούτο αποτελεί ένα συναφή αρνητικό παράγοντα . Όταν ομιλούμε για εκκοσμίκευσι δεν εννοούμε , κυρίως , τον τρόπο ενδύσεως , όπως συχνά στο παρελθόν συνέβαινε , χωρίς , πάντως , να τον παραβλέπουμε . Μια σεμνή εμφάνισι έχει ιδιαίτερη σημασία πάντοτε . Όμως με τον όρο αυτό εννοούμε , πρωταρχικά , το γενικώτερο πνεύμα προσαρμογής στην σύγχρονη κοσμική νοοτροπία . Πρόκειται για το πνεύμα του εγωκεντρισμού που εκδηλώνεται με ποικίλους τρόπους και κυρίως με την πλήρη επικυριαρχία στη ζωή μας της εμπορικοποιημένης καταναλωτικής νοοτροπίας . Τούτο δεν σημαίνει το να απορρίψουμε τα επιτεύγματα του πολιτισμού και της σύγχρονης τεχνολογίας , αλλά μάλλον ν ‘ αρνηθούμε την υποδούλωσί μας σ ‘ αυτά . Τούτο , βέβαια , απαιτεί προσοχή , σωστή εκτίμησι του τι είναι πραγματικά απαραίτητο , με τη σύγχρονη αντίληψι , ή τουλάχιστο σε αξιόλογο βαθμό χρήσιμο .
Ο Φαραώ του αιώνος τούτο προσπαθεί περισσότερο και περισσότερο , να μας επιβάλη τις εξουθενωτικές απαιτήσεις του ( Έξοδ . 5:4 κ . ε .).
Το πνεύμα της εκκοσμικεύσεως εκδηλώνεται σε όλες τις σφαίρες της καθημερινής ζωής και στις προτεραιότητες που θέτουμε . Θα ήταν δυνατόν να παρουσιάσουμε έναν ευρύ κατάλογο του αλογίστου πολλαπλασιασμού των αναγκών , που οδηγεί σ ‘ ένα φαύλο κύκλο , με τον οποίο συνδέεται ολόκληρη η οικονομική ζωή . Στην παλαιά αρχή της Πολιτικής Οικονομίας δια το ” ανικανοποίητον των ανθρωπίνων αναγκών “, έχουν τώρα προστεθή πολλές άλλες ” οικονομικές αρχές “, όπως η ” παγκοσμιοποίησις της οικονομίας “, το σύστημα των ” πολυεθνικών εταιριών “, κ . ο . κ . που δημιουργούν ένα ασφυκτικό κλίμα ανταγωνισμού , σ ‘ ένα κυκεώνα οικονομικών διασυνδέσεων και ” διαπλεκομένων συμφερόντων ” όπου και ο πιστός ακόμη εμπλέκεται και απορροφάται σε σημείο που τα πνευματικά ενδιαφέροντα κινδυνεύουν να συμπνιγούν . Η κραυγή ” τις με ρύσεται εκ του σώματος του θανάτου τούτου ” έχει εφαρμογή και στον τομέα αυτό ( Ρωμ . 7:24).
Σχετικό με το θέμα αυτό είναι και η εκπαίδευση . Ποιος επιτρέπεται να αρνηθή την σημαντικότητα της εκπαιδεύσεως των παιδιών μας ; Πρέπει πράγματι να δώσουμε μια ξεχωριστή προτεραιότητα σ ‘ αυτό το θέμα δίδοντας στα παιδιά μας τα απαραίτητα εφόδια . Όμως τούτο με την πρωταρχική έκφρασι στις πνευματικές αξίες , στην ” παιδεία Κυρίου “. Ναι στην οικογενειακή Βιβλική μελέτη , στον τακτικό εκκλησιασμό – όχι μόνο την Κυριακή το πρωί και μάλιστα με καθυστερημένη προσέλευσι , αδιαφορώντας ακόμη για την τακτική παρακολούθησι του παιδιού στο ” Κυριακό Σχολείο “. Τα μαθήματα , τα φροντιστήρια έχουν τη θέσι τους , αλλά εάν δεν μας έχει κατακτήσει το πνεύμα της εκκοσμικεύσεως , θα πρέπει , σαν γονείς να βοηθούμε τα παιδιά να εκτιμούν την πρωταρχική ανάγκη , μάλιστα με την προσωπική συμπεριφορά , διαγωγή , το παράδειγμά μας ! Τελικά η κοσμική επιτυχία δεν είναι το πρωταρχικό αλλά η όμορφη πορεία με τον Χριστό και αυτό πρέπει να το διδάξουμε αλλά προ παντός να το βιώνουμε επί καθημερινής βάσεως : ” Ζητείτε πρώτον την βασιλείαν του Θεού και την δικαιοσύνην αυτού , και ταύτα πάντα προστεθήσεται υμίν ” ( Ματθ . 6:33).
Όμως , όπως ήδη λέχθηκε , κάθε άλλο από το να περιφρονήσουμε την ” παιδεία “, αλλά μάλλον να της δώσουμε το σωστό περιεχόμενο , τη σωστή κατεύθυνσι και διάστασι . Ας μη λησμονούμε ότι ήταν η Ευαγγελική Αναμόρφωσι ο δυναμικός παράγων που έβγαλε το λαό από την παχυλή αμάθεια , το σκοταδισμό , ιδρύοντας Σχολεία , Ακαδημίες , Σεμινάρια , Πανεπιστήμια . Ο Ιωάννης Καλβίνος μέσα στη φοβερή δίνη του Αναμορφωτικού ινήματος , αφιέρωνε πολύτιμο χρόνο στην Περίφημη Ακαδημία της Γενεύης , την οποία ο ίδιος είχε ιδρύσει .
( δ ) Η έλλειψι επικοινωνίας : Ένας άλλος αρνητικός παράγων είναι η έλλειψι επικοινωνίας μεταξύ των αδελφών , ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα , όπου και οι πολυπληθέστερες εκκλησιαστικές κοινότητες συνήθως υπάρχουν . Παράγοντες που σημειώθηκαν ανωτέρω σημαντικά επιδρούν και εδώ . Παρά το γεγονός ότι , σε σύγκρισι με ό , τι συμβαίνει σε Διαμαρτυρόμενες εκκλησιαστικές κοινότητες του εξωτερικού , κυρίως στη Δυτική Ευρώπη , διατηρείται σε κάποιο , τουλάχιστον , βαθμό μια επικοινωνία και επαφή . Η επικοινωνία όμως αυτή είναι ανεπαρκής . Έχει σχεδόν διακοπεί η προσωπική αδελφική επικοινωνία μεταξύ του μεγαλυτέρου μέρους των μελών των εκλησιαστικών κοινοτήτων μας . Το φαινόμενο αυτό που άρχισε πριν από δεκαετίες συνεχώς επιδεινώνεται . Σε μεγάλες εκκλησιαστικές κοινότητες ελάχιστα γνωριζόμαστε μεταξύ μας . Η επικοινωνία μας συνήθως περιορίζεται σ ‘ έναν απλό χαιρετισμό , συχνότατα βέβαια εγκάρδιο , μετά το πέρας της λατρείας , και αυτό είναι όλο .
Ο εκκλησιασμός μας έτσι στερείται ενός βασικού στοιχείου της κοινωνίας , η οριζόντια αυτή διάστασι που είναι απαραίτητη για την αίσθησι της ” εκκλησίας “, και που συνεχώς ατονεί ή και εξαφανίζεται .
Η έλλειψι αυτή δεν αντικαθίσταται με τη δημιουργία ” κύκλων ” που μάλιστα συχνά καταντούν ” κλειστοί “. Αυτοί οι κύκλοι χωρίς ένα ουσιαστικό δέσιμο με το σώμα της τοπικής εκκλησία ( ποιμένα – πρεσβυτέριο ) συχνά οδηγούνται , κάτω από ανεξέλεγκτες επιρροές σε αντιεκκλησιαστικές τάσεις ή όπου καλλιεργούνται παρερμηνείες των Βιβλικών αληθειών . Τούτο έχει δημιουργήσει , σε ωρισμένες περιπτώσεις , υπονόμευσι του έργου , με τάσεις διαιρετικές ή διασπαστικές . Κάποτε ιδιωτικές πρωτοβουλίες που ξεκίνησαν από αγαθή προαίρεσι ωδηγήθηκαν σε ένα βαθμιαίο εκφυλισμό .
Όμως η ανάγκη μιας στενότερης επικοινωνίας αποτελεί για τις κοινότητές μας μιαν απαραίτητη ανάγκη και δεν θα πρέπει να αποδοκιμασθή η ατομική πρωτοβουλία αδελφών σ ‘ αυτή την κατεύθυνσι αλλά μάλλον να ενθαρρυνθή και να καθοδηγηθή ώστε τέτοιοι κύκλοι να βοηθήσουν πραγματικά και στην οικοδομή των αδελφών , την ανάπτυξη της μαρτυρίας , την προσέγγισι με το μήνυμα του ευαγγελίου φιλικών και συγγενικών προσώπων και την ενσωμάτωσί τους στο σώμα των τοπικών εκκλησιών . Τούτο θα πρέπει ν ‘ αποτελέση κύριο μέλημα ποιμένων και πρεσβυτερίων ώστε τα πάντα να γίνωνται , με κέντρο τη βαθύτερη μελέτη και ανάλυση του Λόγου του Θεού και την αποφυγή της εκπτώσεως του κύκλου σε μια ουσιαστικά ” κοσμική παρέα ” με τα συνήθη , ίσως , παρεπόμενα .
( ε ) Ο παλαιός εαυτός μας : Όμως το πιο αρνητικό στοιχείο στην πρόοδο της μαρτυρίας του Ευαγγελίου και στη ζωή της κοινότητος είναι ο ίδιος ο εαυτός μας , το σαρκικό πνεύμα . Φέρνουμε μέσα στο πλαίσιο της τοπικής εκκλησίας τον εαυτό μας με τα πολλά προβλήματά μας , τους εγωισμούς , τις προκαταλήψεις μας , τις μεμψιμοιρίες μας , τις παραξενιές μας , τα απωθημένα μας , την άδικη κριτική μας , το φιλοκατήγορό μας . Αυτός ο ” παλαιός άνθρωπος ” αποτελεί το κυριώτερο εμπόδιο στην πρόοδο του έργου και την πνευματική καρποφορία . Η απάντησι στο πρόβλημα είναι να πούμε : όχι στον εαυτό μας . Αλλά πώς μπορούμε να πούμε αυτό το όχι ; Ο φυσικός άνθρωπος δεν έχει αυτή τη δυνατότητα , όμως ο ” καινός άνθρωπος ” (” ο κατά Θεόν “) τον οποίον καλούμαστε να ενδυθούμε ” τον κτισθέντα εν δικαιοσύνη και οσιότητι της αληθείας ” ( Εφες . 4:24), όχι με την δική του δύναμι , ικανότητα , προσπάθεια ή προσόντα , μπορεί ! Και τούτο με τη χάρι του Θεού . Μόνο αυτή η χάρις – η ακατανίκητη χάρις – GRATIA INVINCIBILA ( κατά τους Αναμορφωτάς ) μπορεί να κατανικήση αυτό τον αδάμαστο εχθρό , τον ” παλαιόν άνθρωπον ” σε μια συνεχή διαδικασία ” συσταυρώσεως ” ( Ρωμ . 6:6, Γαλ . 2:19, 20).
( ς ) Η ψεύτικη ( κίβδηλη ) πνευματικότης : Ένας ακόμη αρνητικός παράγων είναι η εξωτερική επίδειξι πνευματικότητος που δεν είναι πάντοτε υποκριτική , τουλάχιστον συνειδητά , και που συχνά εκφράζεται με τον τύπο εκείνο που γλαφυρά περιέγραψε ο θυμόσοφος Ανδρέας Λασκαράτος τον περασμένο αιώνα ” ο Ευαγγελικός Τακουνάς “.
Με πολλές παραλλαγές εμφανίζεται στη ζωή μας αυτή η τάσι που αποτελεί , στην πραγματικότητα , μια γελοιογραφία της γνησίας πνευματικότητος , και που δημιουργεί στο περιβάλλον μας μια ενδόμυχη αποστροφή . Σημειώνω μερικές από τις εκδηλώσεις και εκφράσεις αυτού του τόσο αρνητικού παράγοντος .
Η απομίμησι : Βέβαια θα διδαχθούμε από την εμπειρία των άλλων αλλά ποτέ δεν πρέπει να γίνουμε δέσμιοι μιμήσεως . Κάποια μέθοδος ή τακτική που εφαρμόσθηκε με καλά αποτελέσματα , π . χ . στην Αμερική ή στην Κορέα και που ανταποκρίνεται σε άλλες καταστάσεις και συνθήκες , νομίζουμε ότι θα έχη ανάλογη αποτελεσματικότητα στο δικό μας χώρο και αγνοούμε τη δική μας νοοτροπία ή ” κουλτούρα “.
Η υπερβολή : Ωρισμένοι από μας γινόμαστε ” απόκοσμοι “, αποκεκομμένοι από την πραγματικότητα . Σε κάθε φράσι θα προσθέσουμε και τη λέξι ” Κύριος “. Γινόμαστε φορτικοί και κουραστικοί ή το μήνυμά μας συνοδεύεται με την συνήθη απειλή της κολάσεως . Συχνά αυτή η ” μαρτυρία ” μας είναι ανούσια και ανιαρή , στερείται εκείνο το ” άλας “. Μήπως λησμονήσαμε την προτροπή του Αποστόλου : ” ο λόγος υμών πάντοτε εν χάριτι , άλατι ηρτυμένος , ειδέναι πως δεί υμάς ενί εκάστω αποκρίνεσθαι ” ( Κολ . 4:6).
Ο ρηχός υποκειμενισμός : Το πώς δηλαδή εγώ το καταλαβαίνω , το ερμηνεύω , ιδιαίτερα το αισθάνομαι , κάτι που στην ουσία είναι αντιβιβλικό και που έχει προκαλέσει συχνά μεγάλη ζημία . Ο εμπειρισμός του F.D. E. Schleirmacher (1768-1834), με την έμφασί του στην προσωπική ατομική εμπειρία απεμάκρυνε από την ορθή Βιβλική ερμηνευτική και είχε μια γενικώτερη επιρροή με αρνητικά αποτελέσματα στη θεολογική σκέψι στον Διαμαρτυρόμενο κόσμο , και προώθησε μια φιλελεύθερη θεώρησι , που , ευτυχώς , μόνο έμμεσα αλλά , πάντως , ουσιαστικά επηρρέασε και τον δικό μας χώρο .
Η ψευδεπίγραφη “αναζωπύρησι” : Πριν προχωρήσουμε σ’ αυτήν την αναφορά και “προς άρσιν πάσης παρεξηγήσεως” θέλω να δηλώσω ότι δεν πρόκειται για μια γνήσια και αληθινή αναζωπύρησι που χαρακτηρίζεται και ακολουθείται από μια υγιά πνευματική ζωή : βαθύτερη προσωπική εμπειρία , ένθερμη αγάπη και αφιέρωσι στον Θεό , αγάπη και γνήσιο ενδιαφέρον για τους αδελφούς , πόθο και μελέτη του Λόγου του Θεού , ζωή προσευχής , συμμόρφωσι με τις επιταγές των θείων εντολών , μαρτυρία , υπηρεσία , σταθερό εκκλησιασμό ( όχι μόνο την Κυριακή το πρωί ), συμμετοχή στη ζωή και το έργο της τοπικής εκκλησίας . Και που όλα αυτά δεν είναι παρά καρπός του Αγίου Πνεύματος .
Εάν , όμως , με τον όρο ” αναζωπύρησι ” ( μάλιστα εσφαλμένα συνήθως λέγεται ” αναζωπύρωση ” – το ρήμα είναι αναζωπυρέω , όχι αναζωπυρόω ) 1 , εννοούμε μια ” ψευδεπίγραφη αναζωπύρησι “, με μεθοδεύσεις , τυμπανοκρουσίες , effets, εντυπωσιασμούς , εξάψεις , εξάρσεις , που ύστερα από μια σύντομη , βραχύβια , εξωτερική ” πνευματική ” έκρηξι οδηγεί σε οπισθοχώρησι , κάμψι , κατακερματισμό της εκκλησιαστικής ζωής . Έχουμε όχι λίγα παραδείγματα μιας τέτοιας δραστηριότητος στο εξωτερικό 2 που μεταφέρθηκε και στο δικό μας χώρο . Ύστερα από σειρά ” αναζωπυρητικών ” συνάξεων , όπου εκκλησιαστικοί χώροι και αίθουσες εγέμισαν , ακολούθησε μια πτωτική και πενιχρή πραγματικότητα καθώς τον ” σαρκικό ” ενθουσιασμό διαδέχεται η κάμψι , η κούρασι , η απάθεια , η αδιαφορία . Τέτοιες ” αναζωπυρήσεις ” έφεραν αρνητικά αποτελέσματα .
( ζ ) Εσφαλμένη θεολογία ή και έλλειψι θεολογίας : Ένας αρνητικός παράγων πολύ , όμως , σημαντικός στην πνευματική μας ζωή , ατομική αλλά και συλλογική , είναι η εσφαλμένη εκτίμησι της σημασίας της θεολογίας ή , μάλλον , η περιφρόνησι ή και απόρριψις της θεολογικής παιδείας .
Ιδιαίτερα κατά τη δεκαετία του 1950, ίσως και ενωρίτερα , κάτω από την επίδρασι αφελών εκτιμήσεων , ακόμη και από άμβωνές μας ακούσθηκε το σύνθημα ” δεν χρειαζόματε θεολογία και θεολόγους “. Το αποτέλεσμα ήταν να υπεισέλθουν , συχνά ” αντιστάσεως μη ούσης “, εσφαλμένες διδασκαλίες , εξεζητημένες και απίθανες θεωρίες ( συνήθως εσχατολογικού χαρακτήρος ), χονδρές παρερμηνείες των Γραφών , που παρουσιάζονταν ως αναμφισβήτητα θέσφατα ( εισαγώμενα κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες , προερχόμενα από υπερσυντηρητικούς ” φονταμενταλιστικούς ” κύκλους ).
Το σύνθημα αυτό ουσιαστικά απεδοκίμαζε την υψηλότερη θεολογική παιδεία με μια σαφή προτίμησι η οποιαδήποτε βιβλική – θεολογική κατάρτισι απλώς να περιορίζεται σε μια σύντομη κατάρτισι σε κάποιο ” συντηρητικό Βιβλικό Σχολείο “. Η αντίδρασι αυτή δεν ήταν απόλυτα αδικαιολόγητη και αβάσιμη . Τούτο γιατί σε μεγάλα παραδοσιακά Θεολογικά Ιδρύματα ( Σεμινάρια , Θεολογικές Σχολές Πανεπιστημίων ) η φιλελευθέρα , η ορθολογιστική , ακόμη και η λεγομένη ” θεολογία της απελευθερώσεως ” και η ” φεμινιστική ” θεολογία είχαν αποκτήσει μια κυριαρχούσα θέσι , που άρχισε ήδη από τον 18 ον αιώνα , κάτω από την επίδρασι του Διαφωτισμού , με κύριο στοιχείο την προϊούσα αμφισβήτησι της αυθεντίας των Γραφών , και την καλλιέργεια της απορρίψεως του υπερφυσικού στοιχείου στις Βιβλικές αφηγήσεις , την λεγόμενη απομυθοποίησι της Βίβλου (Rudolf Bultmann, 1884-1978). Οπωσδήποτε η έλλειψη του καταλλήλου θεολογικού καταρτισμού των νέων Εργατών μετά την δεκαετίαν του 1940, παρά την αφιέρωσι , πιστότητα και ζήλο τους , δεν τους παρέσχεν την ευκαιρία να αντιμετωπίσουν με τον προσήκοντα τρόπο τις νέες προκλήσεις . Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι οι πρωτεργάται του Έργου Μιχαήλ Καλοποθάκης , Ξενοφών Π . Μόσχου , Γεώργιος Κωνσταντίνου 3 ήταν βαθείς θεολόγοι , με τεραστία ακαδημαϊκή και θεολογική μόρφωσι . Ας σημειωθή ότι ο Ξενοφών Μόσχου υπήρξε ο Συντάκτης της Ομολογίας Πίστεως της Ελληνικής Ευαγγελικής Εκκλησίας , που βέβαια βασικά στηρίχθηκε στην περίφημη Ομολογία του Westminster, όπως και μιας εξαίρετης Κατηχήσεως , που για πρώτη φορά εκδόθηκε στη Σμύρνη (1907), που είθε κάθε μέλος της Ελληνικής Ευαγγελικής Εκκλησίας ( έστω και κάθε Πρεσβύτερος ) να την είχε διδαχθή συστηματικά .
Αποτέλεσμα αυτής της θεολογικής κάμψεως ήταν ότι υπήρξε μια όχι συνειδητή βαθμιαία εγκατάλειψι της αρχικής μας Αναμορφωμένης φυσιογνωμίας που μόλις από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 άρχισε πάλι να απανακτάται κυρίως με την είσοδο στην ιερή διακονία Εργατών που είχαν την ευκαιρία να υποστούν μια συστηματική κατάρτισι σε υψηλού Ακαδημαϊκού επιπέδου Αναμορφωμένα Θεολογικά Σεμινάρια .
Η έστω παροδική κάμψι της Αναμορφωμένης φυσιογνωμίας της Ελληνικής Ευαγγελικής Εκκλησίας είχε , πάντως , δυσμενή αποτελέσματα στη ζωή και την πορεία της .
( η ) Η ανθρωποκεντρική διάστασι : Πολλά από τα προηγούμενα που μάλλον ακροθιγώς λέχθηκαν , αλλά κυρίως η κάμψι της σωστής θεολογικής εμφάσεως στη θεία κυριαρχία , ωδήγησε σταδιακά σ ‘ ένα ευρύ και χαλαρό ” ευαγγελικαλισμό ” με ανθρωποκεντρικά στοιχεία , με υπερέμφασι στον ανθρώπινο παράγοντα , στην ανθρώπινη απόφασι στη σωτηριολογία και με την καλλιέργεια συχνά – τούτο κυρίως σε ευαγγελιστικές συναθροίσεις – συναισθηματικών εξάρσεων , με μιμητική , κάποτε , επιδίωξι υπερφυσικών εμπειριών , ” δανεισμένων ” από άλλες Ομολογιακές Αποχρώσεις .
( θ ) Η εύκολη θρησκεία : Αυτή η ανθρωποκεντρική έμφασι όμως έχει και άλλες εφαρμογές . Το σύνθημα : ” Έλα στον Χριστό ” υπήρξε συχνά ανεδαφικό : ” Έλα στον Χριστό , Αυτός θα λύση όλα σου τα προβλήματα , βιωτικά , συναισθηματικά , υλικά , βιολογικά , υγείας , θεραπείας “. Είναι το γνωστό ” Ευαγγέλιο της ευημερίας “, χωρίς αναφορά στις θείες απαιτήσεις . ( Κάποιος λαϊκός ομιλητής κάποτε ” ερμηνεύοντας ” το ” γεύθητε και ιδέτε ” συνιστούσε στους μη πιστούς ακροατάς – γεύσου τον Χριστό , έστω για μια στιγμή και εάν δεν ικανοποιηθής άφησέ Τον ), χωρίς το πνεύμα της προσφοράς και της θυσίας , στον σταυρό που μας περιμένει , που δεν είναι βέβαια τα ποικίλα παθήματα που υφιστάμεθα καθημερινά μεγάλα ή μικρά , αλλά οι συνέπειες άμεσες ή έμμεσες της πιστότητός μας στον Κύριο .
Όταν μιλάμε για “εύκολη θρησκεία” που είναι ένας αρνητικός παράγων στη ζωή της Εκκλησίας, εννοούμε μια θρησκεία “ανέσεως” (βολέματος) που μας δίδει την ευχέρεια και να θρησκευώμαστε χωρίς όμως να εγκαταλείψουμε προσφιλείς αμαρτωλές συνήθειες , προσαρμοστικότητα στις αμαρτωλές κοινωνικές απαιτήσεις , ακόμη χαλαρή ηθική , συμβιβασμό με κάθε είδους κοσμικότητα κ . λπ . , που συχνά καλύπτονται με μια τελείως παρεξηγημένη έννοια της Θείας χάριτος .
Ο μεγάλος Αναμορφωτής , Ιωάννης Καλβίνος , ένας από τους πιο ενθέρμους εισηγητάς της θεολογίας της χάριτος – αυτού του “SOLA GRATIA”, αφιερώνει στο Κλασσικό έργο του ” Θεσμοί Χριστιανικής Θρησκείας (INSTITUTIO), ( Κεφ . VIII, Β΄ Βιβλίο ), 75 σελίδες στην Ελληνική μετάφρασι , στην ανάλυσι του Δεκαλόγου , όχι βέβαια ως μέσου σωτηρίας , αλλά ως κανόνος ζωής , μάλιστα με την αυθεντική ερμηνεία που έδωσε ο Κύριος στην επί του όρους ομιλία .
Αυτή η ” εύκολη θρησκεία ” συχνά συνδυάζεται , για να είμεθα δίκαιοι όχι πάντοτε , με άλλες παραμέτρους εκπτώσεως και υποβιβασμού της λατρείας ( δεν αναφέρομαι σε λατρευτικούς χώρους μας , όπου κατά κανόνα υπάρχει σεβασμός ), σε επίπεδα μιας εκκοσμικευμένης διασκεδάσεως με την παρεμβολή πτωχών διεγερτικών ευρημάτων , φθηνής υμνολογίας και χαμηλής ποιότητος συγχρόνου μουσικής ( ροκ και τοιαύτα ).
Μια διευκρίνισι χρειάζεται : Δεν αναφερόμαστε στους ύμνους της Νεολαίας , πολλοί από τους οποίους έχον ένα υψηλού επιπέδου λατρευτικό στοιχείο , βιβλικό χαρακτήρα και αξιόλογη μουσική .
( ι ) Το κηρυγματικό πρότυπο : Με όλο το σεβασμό μου στους ποιμένες μας και στη διακονία τους , θέλω να εκφράσω σοβαρή αμφιβολία στο κηρυγματικό πρότυπο το οποίον γενικώς επεκράτησε στους άμβωνές μας .
Δεν αμφισβητείται ότι τα κηρύγματα από άμβωνος δεν έπαυσαν να είναι Χριστοκεντρικά και Βιβλικά κάτι το ουκ άνευ για το Χριστιανικό κήρυγμα . Συχνά , όμως , τα κηρύγματα δεν ήσαν επαρκώς προετοιμασμένα και μελετημένα ή είχε καταβληθή μια ιδιαίτερη επιμέλεια στη λογοτεχνική / φιλολογική μορφή περισσότερο , παρά στην ουσιαστική διδασκαλία για τη θεμελίωσι ορθών θεολογικών και εκκλησιολογικών θέσεων και πεποιθήσεων του ποιμνίου , ώστε συχνά οι πιστοί να γίνωνται ευάλωτοι σε εσφαλμένες διδασκαλίες ή και πλάνες .
Ακόμη θα πρέπει να σημειωθή ότι εγκαταλείφθηκε για πολλές δεκαετίες το πρότυπο του ” Εξηγηματικού Κηρύγματος ” (Expository Sermon) και υιοθετήθηκε σχεδόν αποκλειστικά το πρότυπο του θεματολογικού κηρύγματος . Δεν θα πρέπει όμως να λησμονηθή ότι το πρότυπο που είχε υιοθετηθή από τους Αναμορφωτάς , και ιδιαίτερα από τον Ιωάννη Καλβίνο ήτο εκείνο του “Expository Sermon” που εκυριάρχησε στην κηρυγματική πρακτική για τρεις περίπου αιώνες , σαν μια χαρακτηριστική έκφρασι του “SOLA SCRIPTURA” ( Μόνον η Γραφή ), για ν ‘ αντικατασταθή βαθμιαία κυρίως από τον 19 ον αιώνα από το πρότυπο του θεματολογικού κηρύγματος , πιθανόν σαν κάτι πιο ” εύπεπτο ” στα κουρασμένα ακροατήρια , και συντομεύθηκε από τη διάρκεια της μιας ώρας περίπου , ακόμη και σε λιγότερα από 10 λεπτά ( σε Λουθηρανικές εκκλησίες κυρίως ), ενώ ο συντομευθείς υπόλοιπος χρόνος εκαλύπτετο από υμνωδία , χορωδιακή συμμετοχή , τμήματα κλασσικής μουσικής . Τρέφεται , όμως , κατ ‘ αυτόν τον τρόπον το ποίμνιο , ο λαός του Θεού ;
Είναι , όμως , παρήγορο ότι κάτω από την επίδρασι Αναμορφωμένων Σχολών πολλοί από τους νέους Εργάτας υιοθετούν το παλαιό πρότυπο του ” Εξηγηματικού κηρύγματος “, με αξιόλογες Βιβλικές αναλύσεις και παρουσιάσεις και που αποτελεί ένα αξιόλογο θετικό στοιχείο , καθώς αυτή η μορφή του κηρύγματος παρέχει στον Εργάτη του Ευαγγελίου μεγαλύτερη ευχέρεια για μια συστηματική διδασκαλία της Βίβλου , και σοβαρό σχολιασμό του περιεχομένου που συντελεί στην εδραίωσι των σωστών πεποιθήσεων και αρχών . Βέβαια πρέπει να προσεχθή η δυναμική παρουσίασι , με την οδηγία του Αγίου Πνεύματος των εκτιθεμένων αληθειών , ώστε ν ‘ αποφευχθή ένας ανιαρός , σχολαστικός ” βιβλικισμός ” που νομίζω ότι υπήρξε μια αιτία της σχεδόν ουσιαστικής εγκαταλείψεως του κηρυγματικού προτύπου των Αναμορφωτών στην επιδίωξί των του SOLA SCRIPTURA. Ας σημειωθή σχετικώς ότι ο Ιωάννης Καλβίνος προκειμένου να βοηθήση στην ανάπτυξι αυτού του κηρυγματικού προτύπου προσέφερε εκτεταμένα σχόλια εις όλα σχεδόν τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης και της Καινής Διαθήκης ( πλην του Βιβλίου της Αποκαλύψεως ) και που αποτελούν σημαντικό βοήθημα στην μελέτη της Βίβλου ακόμη και σήμερα .
Συνεχίζεται
Σημειώσεις
• Λεξικά :LIDELL & SCOTT, WILHELM PAPE, F. PASSOV.
• Θα ήταν δυνατόν να αναφερθούμε στον Charles G. Finney (1792-1875) που οι “αναζωπυρητικές” του εκστρατείες στην Νέα Αγγλία και ιδιαίτερα στη Νέα Υόρκη προκαλούσαν εκρήξεις ενθουσιασμού και “μαζικών επιστροφών”, αλλά τελικά ωδήγησαν σε τραγική (όχι μόνον βέβαια αυτές) πτώσι της πνευματικότητος και μεγάλο κατακερματισμό στην Εκκλησιαστική ζωή.
• Σημειώνω τη θαυμάσια εργασία του: “Λεξικόν των Αγίων Γραφών (Αθήναι 1888).
Το κείμενο αναδημοσιεύεται κατόπιν αδείας από το περιοδικό “Αστήρ της Ανατολής”.